Η Παραμονή Πρωτοχρονιάς στην Κύπρο είναι πάντα λουσμένη με όμορφα έθιμα του τόπου μας.

Του Γιώργου Παύλου

Η παραμονή  πρωτοχρονιάς είναι ένα παγκόσμιο γεγονός, σε κάθε γωνιά του πλανήτη  γιορτάζεται αλλιώς σε κάθε χώρα, σε κάθε πόλη, σε κάθε χωριό, αλλά στην Κύπρο γιορτάζεται με τον δικό της μοναδικό ιδιαίτερο τρόπο, πάμε έτσι να γευτούμε μερικά όμορφα έθιμα της Κύπρου μας.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η αξία που δίνουμε στα υλικά αγαθά και οι νέοι τρόποι επικοινωνίας, απομάκρυναν τον άνθρωπο από το πνεύμα των Χριστουγέννων και τα έθιμα των εορτών. Στην Κύπρο όμως, επειδή είμαστε μια μικρή κοινωνία, ευτυχώς κρατούμε ακόμη την παράδοση αν και επηρεαστήκαμε πολύ από ξενόφερτα έθιμα.

 Τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς στην Κύπρο είναι πολλά και μοναδικά για όλους τους ανθρώπους κάθε ηλικίας . Είναι κάλο για  τα παιδιά που ζουν στην ύπαιθρο όπου γονείς και παππούδες κρατούν τις παραδόσεις από γενιά σε γενιά και το συναίσθημα είναι πιο έντονο .

Σε όλη την Κύπρο τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς είναι τα ίδια με μικρές διαφορές ανάλογα με την περιοχή που έχουν ίσως κάποιο άλλο συνήθειο . Μικροί και μεγάλοι, γίνονται ξανά παιδιά, αναβιώνουν έθιμα και παραδόσεις και διασκεδάζουν μετά από το σαρανταήμερο νηστείας των Χριστουγέννων.

Παραμονή Πρωτοχρονιάς

Παραμονή Πρωτοχρονιάς ονομάζουμε τη μέρα πριν την Πρωτοχρονιά. Παλαιότερα, τη μέρα αυτή οι νοικοκυρές συνήθιζαν να καθαρίζουν και να στολίζουν τα σπίτια τους. Τα παιδιά βοηθούσαν στις δουλειές του σπιτιού και περίμεναν με αγωνία τον Αϊ-Βασίλη. Αρκετά είναι τα έθιμα στην Κύπρο που σχετίζονται με αυτή τη μέρα και είναι καλό να τα θυμίζουμε στα παιδιά μας. Και πάντα πριν  πάνε όλοι για ύπνο πάνω στο τραπέζι αφήναν ένα ποτήρι γάλα και βασιλόπιτα για τον άγιο Βασίλη.

Το πρωί της παραμονής  της Πρωτοχρονιάς έψηναν κόλλυβα, τα έβαζαν σε ένα πιάτο και πάνω τοποθετούσαν την βασιλόπιτα και πάνω στο ψωμί-βασιλόπιτα έβαζαν ένα κερί.

Σε άλλες περιοχές της Κύπρου, έφτιαχναν με ζυμάρι τα «Άη Βασιλούθκια» (ανθρωπόμορφα ψωμάκια), που έδιναν στα παιδιά την Πρωτοχρονιά για να φάνε.

Παράλληλα, έφτιαχναν τα «Βασιλούθκια», δηλαδή σ’ ένα δοχείο τοποθετούσαν σιτάρι με νερό για να βλαστήσει ο σπόρος. Εάν το σιτάρι βλαστούσε σε σαράντα μέρες, αυτό ήταν ένδειξη ότι θα είναι καλοχρονιά για τους γεωργούς και έτσι ο νοικοκύρης θα το φύτευε στα χωράφια του για να έχει καλή χρονιά.

Το απόγευμα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς έκοβαν κλωνάρια ελιάς για να στολίσουν την εξώπορτα τους. Μερικά κλωνάρια ελιάς τα κρατούσαν για το βράδυ που θα μαζεύονταν γύρω από το τζάκι για να κάνουν το Α’ι’ Βασίλη Βασίλεια

Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς τοποθετούσαν πάνω στο τραπέζι το πιάτο με τα κόλλυβα, τη βασιλόπιτα και το αναμμένο κερί. Δίπλα έβαζαν ένα ποτήρι κρασί, μια κτένα (για να κτενίσει τα γένεια του ο Άη Βασίλης), ένα κλαδί ελιάς και το πουτζι (πορτοφόλι) του οικοδεσπότη. Πίστευαν ότι το βράδυ θα περνούσε ο Άγιος Βασίλης να πιει κρασί, να φάει κόλλυβα και να ευλογήσει το πορτοφόλι τους για να είναι πάντα γεμάτο λεφτά.

Μαζεύονταν γύρω από το τζάκι όλη η οικογένεια και οι νεαρές κοπέλες συνήθως έκοβαν δύο φυλλαράκια ελιάς σε σχήμα σταυρού και τα πέταγαν μέσα στη φωτιά λέγοντας:

«Αϊ Βασίλη βασιλιά δείξε και φανέρωσε αν μ’αγαπά ο καλός μου.»

Αν τα φυλλαράκια πετάγονταν πάνω στη φωτιά τότε σήμαινε ότι ο καλός τους, τους αγαπούσε. Αν τα φυλλαράκια έμεναν εκεί και καιγόταν τότε ο καλός τους δεν τους αγαπούσε.

Την παραμονή της πρωτοχρονιάς διασκέδαζαν επίσης λέγοντας διάφορα πρωτοχρονιάτικα τραγούδια τσιαττιστά. Ένα από τα πιο συνηθισμένα ήταν το πιο κάτω:

Στην αλλαγή του χρόνου μαζεύονταν (όλο το σόι) σ’ ένα σπίτι και εκεί έτρωγαν, έπιναν και τραγουδούσαν μέχρι που έμπαινε ο καινούριος χρόνος. Οι παππούδες και γιαγιάδες δίπλα στο τζάκι ζεσταίνονταν και έλεγαν ιστορίες στα παιδιά μια όμορφη εικόνα που όλοι λίγο πολύ την έχουμε περάσει .

Μετά τα μεσάνυκτα τα παιδιά , πήγαιναν για ύπνο με χαρά γιατί ήξεραν ότι θα επισκεφτεί το σπίτι τους ο Άγιος Βασίλης και αν ήταν φρόνιμα όλο το χρόνο, θα τους έφερνε το δώρο που ζήτησαν. Τα μικρά παιδιά βέβαια, προσπαθούσαν να μην αποκοιμηθούν για να μπορέσουν να δουν τον Άγιο, αλλά τα ματάκια τους γρήγορα κουράζονταν και κοιμόντουσαν.

Πρωτοχρονιά

Η Πρωτοχρονιά είναι η πρώτη μέρα του νέου χρόνου. Κατά τη μέρα αυτή γιορτάζεται η μνήμη του Αγίου Βασιλείου.

Πρωί πρωί μικροί και μεγάλοι πήγαιναν στην εκκλησία για να παρακολουθήσουν τη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου.

Παλαιότερα, μόλις τελείωνε η Πρωτοχρονιάτικη Λειτουργία, επέστρεφαν στο σπίτι όπου έπρεπε να μπούν με το δεξί πόδι πρώτα, για να είναι όλη η χρονιά καλή. Αμέσως μετά, έκοβαν την πατροπαράδοτη βασιλόπιτα όπου είχε ένα νόμισμα που όποιος το έβρισκε, ήταν ο τυχερός της χρονιάς.

Το έθιμο της Βασιλόπιτας ξεκίνησε πολύ παλιά. Κατά την θρησκευτική λοιπόν παράδοση κάποτε στη Καισαρεία της Καππαδοκίας στη Μικρά Ασία που επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος ήλθε να τη καταλάβει ο Έπαρχος της Καππαδοκίας με πρόθεση να τη λεηλατήσει.

.

Σε κάποιες άλλες περιοχές τις Κύπρου την μοίραζαν ως εξής:

Το πρώτο κομμάτι ήταν για τον Χριστό, το δεύτερο για την Παναγία, το τρίτο τον Άγιο Βασίλειο, το τέταρτο για το σπίτι και πέμπτο για τους ξενητεμένους της οικογένειας. Ακολουθούσε το μοίρασμα στα μέλη της οικογένειας με σειρά από τον μικρότερο στον μεγαλύτερο.

Τα παιδιά είχαν μεγάλη αγωνία για το ποιος θα βρει το κρυμμένο νόμισμα, γιατί όποιος το έβρισκε θα ήταν τυχερός όλη τη χρονιά. Μετά την βασιλόπιτα, σειρά είχε το άνοιγμα των δώρων που είχε φέρει ο Άγιος Βασίλης το προηγούμενο βράδυ.

.

Κατά το μεσημέρι μαζευόταν όλη η οικογένεια με συγγενείς και φίλους για το πρωτοχρονιάτικο γλέντι που κρατούσε μέχρι το βράδυ. Αντάλλαζαν δώρα, έδιναν «πουλουστρίνα» (ένα μικρό χρηματικό ποσό), την οποία ζητούσαν τα παιδιά από τους δικούς τους όταν πήγαιναν να τους ευχηθούν. Οι συγγενείς πάντα με κέφι και εορταστική διάθεση τους έδιναν χρήματα ή και παραδοσιακά  γλυκά εδέσματα

Ευχή μας κάθε χρόνο αυτές οι μέρες να είναι όμορφες μαγικές μοναδικές με άτομα που αγαπάμε , ας ελπίσουμε ότι αυτά τα έθιμα μας που είναι μια σπουδαία κληρονομιά να μην χαθούν ποτε είναι χρέος μας να τα τιμάμε με κάθε λαμπρότητα , ο κάθε τόπος έχει ανάγκη τις παραδώσεις του..

Καλή χρονιά !!!